Hoài Niệm Quảng Ngãi: Lịch Sử Hình Thành Và Phát Triển Tỉnh Quảng Ngãi

THỜI NHÀ LÊ:

Năm 1471, quân Đại Việt lấy lại Thăng, Hoa, Tư, Nghĩa, chiếm kinh đô Chà Bàn (nay thuộc tỉnh Bình Định) của Vương quốc Chămpa. Tháng 6 âm lịch, thiết lập đạo thừa tuyên Quảng Nam (nay là các tỉnh Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định và thành phố Đà Nẵng), gồm 3 phủ Thăng Hoa, Tư Nghĩa, Hoài Nhân. tỉnh Quảng Ngãi thuộc Phủ Tư Nghĩa.

Năm 1527, Mạc Đăng Dung chiếm ngôi nhà Lê, lập nên nhà Mạc.

Năm 1533, Nguyễn Kim nổi lên chống nhà Mạc, tôn Lê Duy Ninh lên làm vua, lấy hiệu là vua Lê Trung Tông, hình thành cục diện Nam- Bắc triều.

Năm 1545, Tướng của Nguyễn Kim là Bùi Tá Hán được giao nhiệm vụ trấn thủ Quảng Nam (nay là vùng đất thuộc các tỉnh Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định và thành phố Đà Nẵng).

Năm 1558, Nguyễn Hoàng nhận nhiệm vụ trấn thủ Thuận Hóa.

Năm 1602, Trấn Quảng Nam đổi thành dinh Quảng Nam, phủ Tư Nghĩa (thuộc dinh Quảng Nam) đổi thành phủ Quảng Nghĩa/Ngãi (danh xưng Quảng Ngãi/ Nghĩa lần đầu tiên xuất hiện, phủ Quảng Nghĩa nay là tỉnh Quảng Ngãi).

Năm 1771, Khởi nghĩa Tây Sơn.

Năm 1776, Nhà Tây Sơn đổi tên phủ Quảng Nghĩa thành phủ Hòa Nghĩa.

Năm 1803, Nhà Nguyễn đổi phủ Hoà Nghĩa trở lại tên cũ là phủ Quảng Nghĩa.

Năm 1807, Xã Cù Mông (sau đổi là xã Chánh Mông rồi Chánh Lộ) được chọn làm nơi xây dựng tỉnh Quảng Ngãi.

Năm 1832, Tỉnh Quảng Nghĩa/Ngãi được thành lập. Cả nước lúc này có 30 tỉnh và 1 phủ (kinh đô Thừa Thiên).

Năm 1834, Lấy kinh sư (Thừa Thiên) làm trung tâm, triều đình nhà Nguyễn chia cả nước thành các trực kỳ trong đó tả trực gồm 2 tỉnh Quảng Nam và Quảng Ngãi.

Năm 1884, với 2 hiệp ước Quý Mùi và Giáp Thân, nước Việt Nam, trong đó có tỉnh Quảng Ngãi, đã trở thành thuộc địa của Pháp. Từ thời các chúa Nguyễn (lúc còn là cấp phủ) đến thời nhà Nguyễn độc lập (thời đã là tỉnh Quảng Ngãi), thì Quảng Ngãi luôn là địa phương quản lý các quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa (thời đó còn chưa được phân biệt rõ ràng và trực thuộc huyện Bình Sơn Quảng Ngãi), bằng các đội Hoàng Sa và Bắc Hải.

QUÃNG NGÃI THẾ KỶ XX

Từ năm 1909 đến cuối của triều Nguyễn (1945) miền Trung châu Quảng Ngãi được chia thành 4 phủ là Bình Sơn, Sơn Tịnh, Tư Nghĩa và Mộ Đức, 2 huyện Nghĩa Hành, Đức Phổ gồm 21 tổng, 403 làng. Miền thượng được chia thành 4 nha gồm Trà Bồng, Sơn Hà, Minh Long và Ba Tơ với 27 tổng, 199 "nóc".

Từ ngày 9 tháng 3 năm 1945 đến 19 tháng 8 năm 1945, tổ chức hành chánh ít thay đổi, nhưng thay đổi trên danh từ Tuần Vũ gọi là tỉnh trưởng, ở huyện gọi là huyện trưởng, chức Chánh, Phó sứ thời Pháp do một cơ quan hiến binh Nhật đảm trách.

Thời kỳ đầu của cuộc tổng khởi nghĩa toàn dân năm 1945, tỉnh Quảng Ngãi được đổi tên là tỉnh Lê Trung Đình, phủ Tư Nghĩa đổi thành phủ Nguyễn Thụy(Sụy), xã Chánh Lộ lấy tên xã Nguyễn Viện v.v... Về tổ chức, lập liên xã, bỏ các làng cũ. Nhưng, sau một thời gian thay danh hiệu tỉnh, huyện, tổng, xã đều lấy lại tên cũ. Các phủ, huyện, nha trong tỉnh đều gọi tên thống nhất là huyện, gồm tất cả 10 huyện, tổng, 124 liên xã.

Đảo Lý Sơn nhập vào huyện Bình Sơn nhưng năm 1952 bị quân Pháp chiếm đóng sát nhập hải đảo vào thị xã Đà Nẵng.

TỈNH QUÃNG NGÃI VIỆT NAM CỘNG HÒA

Từ 1 tháng 11 năm 1954 đến năm 1971, tỉnh Quảng Ngãi được chia thành 10 quận gồm:

1 - Bình Sơn

2 - Sơn Tịnh

3 - Tư Nghĩa

4 - Nghĩa Hành

5 - Mộ Đức

6 - Đức Phổ

7 - Trà Bồng

8 - Sơn Hà

9 - Minh Long

10 - Ba Tơ

- Số xã trong toàn tỉnh có thay đổi, năm 1968 có 158 xã, năm 1970 theo sự sát nhập của Bộ Nội Vụ 122 xã, 319 ấp.

(Tài liệu của Phóng Viên Chiến Trường sưu tầm)

QUẢNG NGÃI 1967-68 by Larry Solie

Trại Ngô Tùng Châu, Quảng Ngãi - Chu Lai - Đức Phố. Trại này không biết thuộc đơn vị nào?

QUẢNG NGÃI 1967-68 by Larry Solie

Quảng Ngãi 1971 - Đường Ngô Quyền Don Kilgore Collection - Vietnam Center and Archive

Quảng Ngãi - Chu Lai 1971 Don Kilgore Collection - Vietnam Center and Archive

Chu Lai 1970 Don Kilgore Collection - Vietnam Center and Archive

Quảng Ngãi 1971 - Chợ Kỳ Hòa Don Kilgore Collection - Vietnam Center and Archive

Quảng Ngãi 1970 - Chợ Kỳ Hòa Don Kilgore Collection - Vietnam Center and Archive

Quảng Ngãi 1970 - Air VN C-47 Don Kilgore Collection - Vietnam Center and Archive

Quảng Ngãi 1970-71 - Into the Valley by Mark Melnick

Quảng Ngãi 1970-71 - South China Sea Biển Đông by Mark Melnick

Quảng Ngãi 1970-71 - Sunset at the Chu Lai Amphitheatre May - The 91st Evacuation Hospital is at the top of the hill by Mark Melnick

Quảng Ngãi 1970-71 - Tactically important American Motor Pool sited next to statistically insignificant Vietnamese Grammar School. by Mark Melnick

Quảng Ngãi 1970 - Sân bay Trà Bồng. Photo by vnvetlester

Quảng Ngãi 1970 - - Santa plane leaving Tra Bong - Máy bay Ông già Noel rời Trà Bồng. - The C-7 Caribou was painted with a Santa face. It delivered toy's and food to the children of Tra Bong in 1970. It also went to other remote locations during it's flight. Chiếc máy bay C-7 Caribou vẽ mặt ông già Noel mang quà đồ chơi và thực phẩm cho trẻ em ở Trà Bồng (Quảng Ngãi) năm 1970. Nó cũng ghé đến những nơi xa xôi khác trong cùng chuyến bay. Photo by vnvetlester